Denge Ve Koordinasyon Egzersizleri

DENGE

Denge, destek yüzeyi üzerinde vücut ağırlık merkezini koruma yeteneği olarak tanımlanabilir. Statik denge ve dinamik denge olarak ayrılmaktadır.

Statik Denge

- Kişinin hareket açığa çıkarmıyorken kaldığı dengedir.
- Stres uygulanarak bakılabilir.
• Statik dengenin değerlendirilmesinde “Romberg Testi” ve “Tek Bacak Üzerinde Durma Testi” kullanılır.

• Romberg Testi

- Yürüme ve dengenin sağlanmasında kullanılan çeşitli duyusal organlar ve nöronal ileti yollarının bütünlüğünü değerlendiren bir nörolojik fonksiyon testidir.

- Hasta gözler kapalı iken dik duruş pozisyonuna gelmelidir. Ayakları bitişik, kolları serbest yan tarafta olacak şekilde durur. Eğer stabil ise emniyete alınarak gözlerini kapatması istenir.

- Bu pozisyonda dengesini kaybetmeden 10 saniye ve daha fazla durması beklenir.

- Aşırı salınım olması veya düşme durumunda test pozitif olarak kabul edilir

- Romberg testi; kollar öne uzatılarak, ayaklar tandem pozisyonunda yerleştirilerek tek ayak üzerinde durma pozisyonunda modifiye edilerek de yapılabilir.

• Tek Bacak Üzerinde Durma Testi

- Bir ayak destek bacağına dokunmayacak şekilde kaldırılır. Gözler baş yönüne sabitlenir, hastadan gözlerini kapatması istenir ve 30 saniye boyunca dengesini sürdürebilmesi beklenir.

- Kaldırılan bacak destek bacağına dokunursa, ayak zemine temas ederse, sekme veya sıçrama olursa, destek için çevredeki herhangi bir şeye  dokunulursa denge bozukluğu olduğu düşünülür.

Dinamik Denge

- Vücut pozisyonunun korunması,
- Hareket etme yeteneği,
- Zorlayıcı bir kuvvete karşı koyabilme.
• Yürüken, denge tahtasında, hareketli zeminde yapılabilir.

Dengeden Sorumlu Yapılar

• Reseptörler: Özellikle kinestetik reseptörlerden olan kas iğciği, golgi tendon organı, eklem reseptörleri hedeftir. Duyusal verilerin alınması çok önemlidir.

• Posterior kolon ileti sistemi: Şuurlu proprioception duyusunu üst merkezlere taşır. Hareketin algılanıp motor cevabın açığa çıkarılmasında önemlidir.

• Spinoserebellar yollar: Şuursuz proprioception duyusu

• Vestibular sistem: Vertikalliğin algılanmasında, baş pozisyonunun gövdeye göre nerde durduğunun algılanmasını sağlar.

• Beyin sapı retiküler formasyon: Kas tonusunun düzenlenmesini sağlar.

• Basal ganglionlar: Komplike motor hareketlerin düzenlenmesinde ve koordinasyonunda rol oynar.

• Kortex: Özellikle temporal ve parietal loblar

• Cerebellum: En temel yapıdır. Fonksiyonel olarak 3’e ayrılır.

• Vestibulo serebellum: göz hareketleri ve vücut dengesinden sorumludur
• Spino serebellum: gövde ve proksimal kas tonusundan sorumlu
• Serebroserebelum: motor koordinasyondan sorumludur.

KOORDİNASYON

Koordinasyon; düzgün, doğru ve kontrollü hareketler yapabilme yeteneğidir. ince motor yeteneklerin kullanılmasında, mesleki aktivitelerin gerçekleştirilmesinde, yürüme, koşma, atlama gibi günlük yaşamla ilgili basit ve yardımcı aktiviteleri yapmada motor koordinasyon gereklidir.

Denge Ve Koordinasyon Egzersizleri İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler

- Hareketlere yumuşak ve nazik başlanmalıdır.
- Yüklenmeler kademeli olarak artırılmalıdır.
- Yeni hareketler yeterli sayıda öğretilmelidir.
- Bireysel farklılıklara dikkat edilmelidir.
- Fiziksel ortam değiştirilmelidir. (Kolaydan zora)
- Önce sabit destek alanında, gelişmeye paralel olarak hareketli alanda eğitim uygulanır.
- Tedavi uygun ev programı ve sportif aktivitelerle desteklenmelidir.
- Çalışmalar süre ile uyumlu olmalıdır.
- Spor dalına özel koordinasyon gelişimi ihmal edilmemelidir.
- Testler ile beraber gelişim gözlenerek değerlendirilmelidir.
- Yardımcı ekip ve malzeme yeterli olmalıdır.

Denge Ve Koordinasyon Testleri

- Tek Bacak Üzerinde Durma Testi (SLST)
- Romberg Testi
- Kalk Ve Yürü Testi (Timed Up And Go Test)
- Berg Balance Testi
- Falls Efficacy Scale
- Uzanma Tessti (Functional Reach Test)
- Dört Kare Adım Testi
- 5 Defa Oturup Kalkma Testi

PROPRİOSEPSİYON

Vücut bölümlerinin uzaydaki konumundan, bilinç ve bilinç dışı düzeyde haberdar olma yeteneğidir. Düşme riski azaltmada, ilerleyici eklem hasarı önlenmesinde, istenmeyen eklem hareketlerinin önlenmesinde önemlidir. Basınç, titreşim, pozisyon duyusu bunlara örnektir.

Denge Ve Propriosepsiyon Egzersizleri

- Denge egzersizleri denge bozukluğu görülen ve düşme riskinin arttığı çeşitli hastalık ve sorunlarda önerilebilir.
- Düşmeler kafa travması, kalça kırığı, yaralanma gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.
- Denge egzersizleri dengeyi iyileştirerek düşme riskini azaltır.

Egzersiz Tipi: Hiç egzersiz yapmayan bir kişiye egzersiz reçetesi düzenlerken kişinin klinik durumu, ilgisi ve adaptasyonu göz önüne alınmalıdır. Yürüme ve bisiklete binme, özellikle yürüme bandı ve bisiklet ergometrisi gibi aktivitelerle başlayabilir. Yürüme en çok tercih edilen egzersizdir çünkü ulaşılması kolay ve kolaylıkla tolere edilebilen bir egzersiz tipidir.

Egzersiz Yoğunluğu: Toplam enerji tüketimi açısından incelendiğinde egzersiz süresi ve yoğunluğu birbiriyle ters ilişkilidir. Örneğin düşük yoğunlukta-uzun sürede yapılan egzersizle, yüksek yoğunlukta-kısa sürede yapılan egzersiz kardiyorespiratuar dayanıklılığı artırma açısından aynı etkiyi göstermektedir.

Uygulanacak egzersiz yoğunluğunu belirlerken göz önünde bulundurulması gereken faktörler; 

• Kişiye özel egzersiz programı seçilmelidir. 
• Yüksek yoğunluklu egzersiz programlarında kardiyovasküler ve ortopedik hasar riski daha yüksek, kişinin egzersize uyumu daha düşüktür.
• Kişinin karara katılımının sağlanması. Hangi egzersizin yapılacağını kişinin kendisinin seçmesi egzersize uyumunu artırır. 
• Kişinin egzersiz yapmadaki egzersiz reçetesini belirlemeye yardımcı olur.

Kaynağa ulaşmak için tıklayın.