Parkinson Hastalığı Nedir ? Belirtileri Ve Tedavi Yöntemleri

1817’de James Parkinson tarafından tanımlanan parkinson; tremor, akinetik sendrom, rijidite ve postüral instabilite ile karakterize bir hareket hastalığıdır. Dünya genelinde 6 milyon kişinin Parkinson Hastası olduğu tespit edilmiştir. 

Risk Faktörleri

1- Yaş: 50 Yaşından sonra insidans hızlı bir şekilde artar.
2- Aile hikayesi: Birinci derece yakınlarında Parkinson Hastalığı olan kişilerde risk 3 kat daha fazladır.
3- Cinsiyet: Erkeklerde insidans kadınlara oranla hafif şekilde daha yüksektir.
4- Irk: Beyaz ırkta görülme riski daha yüksektir.
5- Sigara kullanımı: Sigara içenler, içmeyenlere oranla daha yüksek riske sahiptirler.

Destekleyici Kriterler

• Kesin Parkinson Hastalığı tanısı için, aşağıdaki kriterlerden 3 veya daha fazlası gerekir.
• Tek taraflı başlangıç
• İstirahat tremoru
• İlerleyici semptom ve bulgular
• Kalıcı asimetri
• Levodopa’ya mükemmel erken yanıt
• 5 yılın üzerinde klinik seyir

Genel Bulgular

Tremor

Doktora en sık başvurma nedenidir. Parkinson hastalarının yaklaşık %80’inde tremor ortaya çıkmaktadır. Tremor sıklıkla bir taraftaki elde, bazen de bir ayakta ortaya çıkar. Titreme tek bir parmağın titremesine sınırlı kalabildiği gibi bazen de dili, dudakları ve çeneyi etkileyebilir. Ellerde para sayma tremoru vardır. Ayakta ortaya çıktığı zaman pedala basma hareketini andırır. 

Parkinson hastalığında etkilenmiş olan el veya ayak, diğer hastalıklarda görülebilen titremelere benzemeksizin, dinlenme sırasında meydana gelir (istirahat tremoru).

Rijidite

Pasif harekete karşı sürekli bir direnç bulunmasına “rijidite” denir. Normalde kasların dinlenme halinde yumuşak ve gevşek olması gerekirken rijidite varlığında dinlenme halinde bile sabit biçimde gergin ve elle hissedilebilen belli bir sertlikte olduğu görülür. 

Parkinson hastalığında rijidite en sık el, ayak bileği, dirsek veya diz gibi eklemlerde saptanır. Bazen kas sertliği eklemde sanki “dişli çark” takılması varmış gibi hissedilir. Hastalar kas sertliğini yorgunluk, batma hissi, ağrı veya kramp şeklinde hissedebilirler. 

Bradikinezi  (Hareketlerde Yavaşlama)

Hareketlerdeki yavaşlama yani “bradikinezi”, her parkinson hastasında erken veya geç olarak gelişir. Hareket yavaşlığı günlük yaşamdaki faaliyetlerin tümünün belli bir yavaşlıkta olmasına yol açar. Hareketlerin düzenli aralarla tekrarı ve eklemlerin hareket açıklığı azalmıştır. 

“Akinezi” ise hareketsizlik anlamı taşır ve genellikle hastalığın ilerlemiş olduğu dönemlerde ortaya çıkar. Böyle hastalar sadece kıpırdamadan oturur ve sabit bir bakışla bakarlar.

Diskinezi

İstemli hareketlerdeki bozulmadır.

Postural İnstabilite

Rijidite ve akinezi nedeniyle ortaya çıkar. Ektansör kaslar fleksör kaslardan daha zayıftır ki bu öne doğru eğik postür oluşmasına yol açar.

Yürüyüş Bozuklukları

•  Yürüyüş bozukluğunun en önemli işareti kol salınımlarındaki azalmadır.
•  Küçük ve hızlı adımlar atarlar destek yüzeyleri oldukça küçülmüştür.

• Yürüme bozukluğu olan hastalar bazen düzgün biçimde yürürken aniden ayakları yere yapışmış gibi kalakalırlar ve “kilitlenme” olarak tanımlanan durum ortaya çıkar. 

• Zamanla kol alınımları tamamen kaybolur ve ayaklarını sürüyerek yürümeye başlarlar. Hasta gravite merkezini yakalamaya çalışıyor gibi öne doğru kısa ve hızlı adımlarla yürür. Buna “fastinating gait” denir. 

Maske Yüz

Mimiklerin azalması ve mırıldanır tarzda konuşma ile karakterizedir. Yutma güçlüğü de görülebilir. 

El Yazısının Bozulması

Hareket yavaşlığı ön planda olan Parkinson hastalarının el yazısında harfler  küçülme eğilimindedir. Harflerin şekilleri normaldir, ama yazı yazdıkça giderek küçülür ve okunamayacak hale gelebilir. Bu duruma “mikrografi” adı verilir. 

Aşırı Terleme

Parkinson hastalığında terleme vücudun bir yarısında ya da ufak bir alanda olabildiği gibi yaygın da olabilir. Ter bezlerinin kontrolü zayıflamıştır ve hastanın bulunduğu ortam normal bir ısıdayken bile, hastayı ileri derecede rahatsız eden düzensiz boşalmalar halinde aşırı terleme olabilir. 

Bunama Hali (Demans)

Parkinson hastalığında hastalığın ileri dönemlerinde ve özellikle ileri yaşlarda unutkanlık ve hafıza kusurları ortaya çıkabilir. Normal topluma göre bu hastalıkta 2-3 kat daha sıklıkla bunama (demans) gelişebilir. Ancak bu durum hiçbir zaman Alzheimer hastalığındaki kadar ileri boyutlarda değildir. Bir çok hastanın, Parkinson hastalığına bağlı olarak hareketleri ileri derecede kısıtlanmış ve günlük yaşamları bağımlı hale gelmiş olsa bile zihinsel faaliyetleri normal işlevlerini sürdürür.

Değerlendirme

Solunum: Fleksiyon postürü nedeniyle kifoz, yutma güçlükleri vs. solunumu olumsuz yönde etkiler.

Kas Kuvveti: Hareketlerin yavaşlamasından ve kısıtlanmasından dolayı belirgin bir kas kuvvet kaybı oluşmaktadır.

NEH: Akinetik sendrom ve Rijidite nedeniyle limitasyonlar oluşabilir.

Kısalık Testleri: Fleksiyon postürü nedeniyle özellikler pektoral kaslar ve hamstringler kısalır.

Rijidite: Karşılaşılan dirence göre minimal, orta şiddetli ve şiddetli olarak kaydedilmelidir.

Postür Analizi: Üç yönlü olarak bakılır.Genellikle kifoz ,başın anterior tilti, kalça ve dizlerin fleksiyonda olması ve anterior denge gözlemlenir.

Ağrı: VAS veya Mc Gill Ağrı Anketi Kullanılabilir. Lokalizasyonu, şiddeti, süresi, tarzı kaydedilmelidir.

Yürüyüş Analizi: “Fastinating gait” tipik yürüyüşleridir. İtildiklerinde koşma eğilimi gösterirler.

Koordinasyon Testleri: Denge, dengesel koordinasyon ve dengesel olmayan koordinasyon testlerine bakılır.

GYA Değerlendirmesi: GYA’daki bağımsızlığı değerlendirilir. Barthell indeksi, FIM vs. kulanılabilir.

Psikososyal Değerledirme: Depresyon ve anksiyete hastaların büyük çoğunluğunda görülür. Begg depresyon skalası kullanılabilir

El Fonksiyonlarının Değerlendirilmesi: Tremor ve akinezik sendrom nedeniyle el becerilerinde azalmalar ve kısıtlanmalar gözlemlenir.

Tedavi Yaklaşımları

• Medikal Tedavi
• Fizik Tedavi
• Cerrahi Tedavi

Tedavi Prensipleri

• Hastalığın her evresinde solunum, postür, antigravite kaslarını kuvvetlendirme egzersizleri ve rijiditenin inhibisyonu ön planda olmalıdır. 
• Egzersizler parçadan bütüne, basitten karmaşığa doğru ilerletilmelidir. 
• Statik pozisyonlarda eğitimden kaçınılmalıdır.
• Egzersizler sırasında hareketi kolaylaştırıcı etkisi olan görsel ve işitsel uyaranlardan yararlanılmalıdır. 

Fizik Tedavi Uygulamaları

Göğüs fizyoterapisi: Aktif solunum döngüsü, torakal ekspansiyon egzersizleri ve postural drenaj

Rijiditenin inhibisyonu için: Gevşeme egzersizleri, sıcak banyolar, hot-pack uygulamaları, klasik masaj , biofeedback, PNF tekniklerinden resiprokal aktif paternler, alt gövdenin üst gövdeye karşı ritmik pasif rotasyonu.

Ağrının inhibisyonu için: Tens, hot-pack.

Postür bozuklukları için: Solunumla kombine postür egzersizleri

Kaynağa ulaşmak için tıklayın.